استان زنجان علی‌رغم برخورداری از ظرفیت‌های بالقوه گردشگری، هنوز نتوانسته است از اهرم‌های توانمندی در این عرصه از جمله تورگردانی برای رونق این صنعت استفاده کند.
گردشگری پدیده‌ای است که از دیرباز وجود داشته و به اشکال مختلف با گذشت زمان دستخوش تغییرات شده است، به طوری که امروزه از آن به عنوان صنعت توریسم یاد می‌شود. با توجه به رشد روزافزون صنعت توریسم، جوامع مختلف بر آن هستند تا از ظرفیت‌هایی که در کشورهای خود به لحاظ تاریخی و تفریحی دارند، تولید ناخالص داخلی را با استفاده از رونق این صنعت افزایش دهند.
گردشگری در قرن حاضر صنعتی درآمدزا بوده که بهره‌برداری از آن در نگاه نخست بسیار آسان به نظر می‌رسد اما پس از بررسی‌های مختلف، این نتیجه به دست آمد که اگر چه مواد و منابع اولیه این صنعت عمدتاً توسط گذشتگان تامین شده اما برای تداوم آن نیاز به امکانات و زیرساخت‌های فراوانی است، به همین خاطر این صنعت پیچیده‌تر و تخصصی‌تر از گذشته مورد توجه فعالان این عرصه قرار گرفته است.
صنعت گردشگری پس از صنایع نفت و خودروسازی، سومین صنعت درآمدزای قرن حاضر محسوب می‌شود، به همین خاطر نظریه‌پردازان اقتصاد در دنیا اهتمام ویژه خود را به این صنعت معطوف کرده‌اند و جوامع مختلف تلاش دارند در این فرصت طلایی، سرمایه‌گذاری مناسبی در این زمینه داشته باشند، حال باید دید مسئولان استان زنجان تا چه حد این فرصت طلایی را برای رونق صنعت گردشگری غنیمت خواهند شمرد.
تورگردانی؛ مهارتی برای توسعه پایدار گردشگری
یکی از ابزارهای مفید و سودمند در توسعه صنعت گردشگری، استفاده از مهارت و صنعتی دیگر به نام تورگردانی است، موضوعی که رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان زنجان با تاکید بر اینکه به هیچ وجه نمی‌توان موضوع تورگردانی را نادیده گرفت، اظهار می‌کند: وقتی صحبت از سفر و گردشگری به میان می‌آید، موضوعات مختلفی را دربر می‌گیرد که این خود اهمیت اهتمام به آن را دوچندان می‌کند.
اویس کیانی با بیان اینکه نیاز امروز حوزه گردشگری این است که نسبت به رفع نقایص موجود در این عرصه پرداخت، تصریح می‌کند: به جرأت می‌توان گفت گردشگری حوزه‌ای است که امروز بیشترین رقابت از سوی جوامع مختلف را در آن شاهد هستیم و این امر از آنجایی نشأت می‌گیرد که کشورها به اهمیت موضوع گردشگری و لزوم استفاده از ظرفیت‌های این حوزه برای توسعه پایدار پی برده‌اند.
مدیر بوتیک هتل زنجان، از تورگردانی به عنوان یکی از ساختارهای مهم توسعه گردشگری یاد کرده و می‌افزاید: بی‌تردید کاری که تورگردانان انجام می‌دهند، تلاش برای برقراری روابط فرهنگی ایران با جهان است، به همین خاطر با توجه به ریشه‌های قوی فرهنگی که در کشور داریم، دنیا علاقه‌مند به برقراری ارتباط با ایران و شناخت فرهنگ و تمدن این سرزمین است و همین موضوع اهمیت کار تورگردانی را دوچندان می‌کند.
مسیر سخت تورگردانی در ایران
وقتی آمار حکایت از آن دارد که امروزه بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ آژانس تورگردانی در کشور فعالیت می‌کنند، باید این موضوع را نیز در نظر گرفت که این مسیر برای رسیدن به این میزان آمار به راحتی به دست نیامده است؛ چرا که وقتی پای صحبت‌های رئیس جامعه تورگردانان ایران می‌نشینیم، درمی‌یابیم که جامعه تورگردانان ایران مسیر سختی را برای اینکه بتوانند در این عرصه موفق باشند، پیموده‌اند.
ابراهیم پورفرج که بیش از سه دهه در این عرصه فعالیت داشته، سهم جامعه تورگردانان ایران از ۵۰۰۰ آژانس فعال در حوزه گردشگری را ۳۰۰ آژانس عنوان کرده و می‌گوید: متاسفانه با شیوع ویروس کرونا، صنعت گردشگری و به تبع آن تورگردانی با مشکلات زیادی مواجه شد، به همین خاطر یکی از رویکردهای اصلی ما بعد از کاهش همه‌گیری کرونا، فراهم کردن شرایط برای رونق دوباره این صنعت بود.
وی با تاکید بر اینکه برای موفقیت در این عرصه همواره باید به دنبال یافتن بازارهای جدید باشیم، عنوان می‌کند: قبل از همه‌گیری کرونا شاهد ورود هفت میلیون و ۲۵۰ هزار گردشگر در سال ۹۷ به ایران بودیم که این خود نتایج پرباری را در زمینه ایجاد اشتغال، درآمدزایی و معرفی فرهنگ این کشور به دنبال داشته و از همه مهم‌تر باعث شده است تا نگاه دنیا نسبت به ایران که خیلی‌ها به دنبال سیاه‌نمایی هستند، عوض شود.
تلاش برای افزایش سهم گردشگری زنجان از تولید ناخالص داخلی
یکی از چالش‌هایی که همواره مسئولان زنجان را – در ظاهر امر – با آن درگیر کرده، رقم پایین سهم گردشگری استان از تولید ناخالص داخلی بوده و محسن افشارچی به عنوان نماینده عالی دولت در استان زنجان نیز در جلساتی که به همین منظور تشکیل شده، به صراحت اعلام کرده است که سهم یک درصدی استان در این زمینه رقم بسیار پایینی بوده و باید تلاش کرد تا این سهم افزایش یابد.
بدون شک وقتی صحبت از افزایش سهم گردشگری استان در حوزه تولید ناخالص داخلی به میان می‌آید، نباید انتظار داشت که این تحقق صرفاً با برگزاری جلسات عملی شود؛ چرا که عملیاتی شدن این موضوع به عوامل متعددی چون ایجاد زیرساخت‌های مطلوب گردشگری، راه‌اندازی اقامت‌گاه‌های مناسب برای ماندگاری گردشگر و صد البته تقویت و رفع مشکلات پیش روی آژانس‌های تورگردی است.
امیر ارجمند به عنوان متولی اصلی این حوزه که سکان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان را در اختیار دارد، معتقد است: توسعه صنعت گردشگری یکی از نیازهای ضروری استان در شرایط کنونی بوده و برای اینکه بتوان به معنای واقعی کلمه شاهد توسعه این صنعت بود، ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار در قالب سفر هیئت دولت به این بخش اختصاص خواهد یافت تا حوزه گردشگری زنجان، جانی دوباره گیرد.
درکی از اقتصاد تورگردانی نداریم
تورگردانی و یا به عبارتی در نگاه کلی، مقوله گردشگری، اقتصادی است که می‌توان به جرأت گفت سرعت درک این اقتصاد در ایران بسیار ضعیف است و یا درکی از آن نداریم. وقتی در مورد گردشگری صحبت می‌کنیم، همه مدعی وجود زیرساخت‌های بالقوه در این عرصه هستند اما هیچ‌کس به خود این اجازه را نداده است که این اظهارنظر را کند که چرا با وجود چنین زیرساخت‌هایی، سهم گردشگری زنجان از تولید ناخالص داخلی فقط یک درصد است.
وقتی دنیا در حوزه گردشگری به سرعت نور در حال پیشروی است، بی‌توجهی مسئولان استان به این عرصه جبران‌ناپذیر خواهد بود، این در حالی است که فراموش کرده‌ایم که امتیاز ما در این صنعت، برخورداری از فرهنگ و تمدن غنی است، بنابراین باید زمینه را برای افزایش تورگردی در کشور و به تبع آن استان زنجان فراهم کنیم اما متاسفانه هنوز درصد قابل توجهی از خود زنجانی‌ها گنبد عظیم سلطانیه را از نزدیک ندیده‌اند.
کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند برای رونق این صنعت به ویژه در حوزه توریسم، ابتدا به ساکن باید گردشگری داخلی را تقویت کنیم و زنجان به لحاظ وجود راه‌های ارتباطی و نیز برخورداری از آثار تاریخی ارزشمندی چون گنبد سلطانیه و بهره‌مندی از میراث معنوی چون یوم‌العباس که امسال بعد از دو سال وقفه به دلیل شیوع ویروس کرونا، دوباره محقق خواهد شد، می‌تواند در این عرصه عملکرد قابل قبولی داشته باشد.
تورگردانی؛ توری که چرخ گردشگری زنجان را نمی‌گرداند
از قرائن و شواهد چنین برمی‌آید که تا به امروز استان زنجان نتوانسته است داشته‌های خود را در حوزه گردشگری به رخ بکشد. ضعف قابل توجه در گردشگری داخلی، موضوعی است که اگر در اولویت مسئولان امر قرار نگیرد، نمی‌توان انتظار داشت که اهرمی به نام تورگردانی بتواند حال و روز گردشگری زنجان را که به هیچ وجه مساعد نیست، در شرایط مطلوب و قابل قبولی قرار دهد.
فعالان حوزه گردشگری بر این باورند که گردشگری بهانه‌ای برای رونق سایر بخش‌ها از جمله کشاورزی، صنایع‌دستی و … است اما امروز در شرایطی قرار داریم که به زعم فعالان این حوزه، جای زنجان در سفرنامه‌های گردشگری خالی است. مهم‌ترین آیتم برای رونق گردشگری، موضوعاتی چون امنیت، مدت زمان و هزینه سفر بوده و نیاز است که استان زنجان به خوبی خود را در حوزه گردشگری معرفی کند.
فراموش نکنیم، گردشگری این امکان را به وجود می‌آورد که ذهنیت غلطی که در مورد ایران در مجامع بین‌المللی ایجاد شده، عوض شود. حال این سئوال مطرح است که چرا زنجان در حوزه گردشگری به ویژه تورگردانی سهم ناچیزی داشته و هنوز نتوانسته است داشته‌های خود را حتی در قالب یک بروشور به شهروندانش انتقال دهد، اگر روال بر همین منوال باشد، تورگردانی هم چرخ‌های گردشگری زنجان را نخواهد گرداند.
