بررسی کوتاه آرمگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی با فضای بسیار زیبا و چشم‌نوازش گردشگران و دوست‌داران شعر، ادب و تاریخ زیادی از سراسر ایران و جهان را به25کیلومتری شمال‌غربی شهر مشهد،شهر توس می‌کشاند.پیکر فردوسی را که به دلیل شیعه بودن به قبرستان راه ندادند در باغ شخصی خود او دفن شد.
آمده است ساختن اولین مقبره برای فردوسی به ارسلان جاذب، نسبت داده می شود و تا صدسال بعد از مرگ فردوسی این بنا همچنان برپا بود و از گزند حمله غزنویان آسیبی ندید. اما عبیدالله خان ازبک بنا به تعصبیات ضد شیعه که داشت، دستور ویرانی آرامگاه فردوسی را داد.به گزارش کرزن انگلیسی، آرامگاه فردوسی تا حدود سال ۱۲۵۴ هجری شمسی آشکار بوده است،اما پس ازآن گندمزاری روی آن را پوشاند. به طوری که خانیکوف،پژوهشگر و کنسول روس،در بازدید از توس، نشانی از آرامگاه ندید.تا آنکه والی خراسان(عبدالوهاب آصف الدوله)از طرف ناصرالدین‌شاه مامور یافتن آن شد و با کمک چند بازدیدکننده فرانسوی، توانست آرامگاه فردوسی را پیدا کند.در همان زمان دو اتاق به‌صورت موقت نزدیک آرامگاه فردوسی ساخته شد تا ارامگاهی درخور فرودسی بنا شود.در دروه رضاشاه، محمدتقی بهار با استفاده از حس وطن‌پرستی رضا شاه از وی خواست تا با کمک های مردمی بنای آرامگاه فردوسی را ترمیم کرده و ساختمانی باشکوه بسازد.
کیخسرو شاهرخ، ملقب به ارباب کیخسرو نماینده زرتشتیان در مجلس مامور شد تا محل دقیق دفن فردوسی را که آن زمان در باغی با مالکیت حاج میرزا محمدعلی قائم‌مقام التولیه بود، مشخص کند. مالک، باغ را به دولت پیشکش کرد و رضاشاه هم آن را برای ساخت آرامگاه به انجمن ملی واگذار کرد.
پیشنهاد طراحی مقبره توسط ارنست امیل هرتسفلد (باستان‌شناس آلمانی)وکریم طاهرزاده بهزاد رد شد و سرانجام طراحی به مسابقه گذاشته شد. هرتسفلد و طاهرزاده بهزاد هم در این مسابقه حضور داشتند و درکنار افرادی همچون آندره گدار و نیکلای مارکف مسابقه دادند.سرانجام در سال ۱۳۰۷طرح طاهرزاده بهزاد که به سبک معماری سرستون‌های هخامنشی بود تصویب شد. اما طرح بهزاد در میانه کار متوقف شد و گدار از فرانسه طرحی فرستاد.تیمورتاش با اصلاح طرح گدار سقفی هرمی بر بنا افزود که با مخالفت انجمن ملی رو برو شد.انجمن بر این باور بود که سقف هرمی یادآور معماری مصر است. سرانجام بار دیگر از طاهرزاده دعوت به عمل آمد تا طرحی جدید با در نظر داشتن طرح گدار ارائه دهد. طاهرزاده طرح پلکانی که یاداور مقبره و آرامگاه کوروش بزرگ است را جایگزینی مناسب برای سقف هرمی دانست.آرامگاه با نظارت حسین لر زاده در سال ۱۳۱۳ همزمان با آن کنگره جهانی بزرگداشت فردوسی افتتاح شد.مساحت کنونی مجموعه آرامگاه برابر با ۶ هکتار است که شامل باغ ساختمانی با متراژ ۱۰۴۳و ارتفاع 18متری آرامگاه فردوسی، آرامگاه شاعر بزرگ مهدی اخوان ثالث استخر، یادبود فردوسی، کتابخانه، موزه و ساختمان اداری است. ضلع جنوبی مجموعه در جلوی استخر، تندیس از حکیم ابوالقاسم فردوسی، اثر ابوالحسن صدیقی که در ایتالیا ساخته شده بود،به چشم میخورد.
معماری داخلی این بنا متشکل از کاشی کاری، نقوش سنگی برجسته ودر قسمت تالار آرامگاه تندیس هایی از داستان های شاهنامه که توسط فریدون صدیقی، پسر ابولحسن صدیقی ساخته شده اند، است.آرامگاه حکیم در بخش میانی بنا قراردارد.سنگ قبر مرمری با ابعاد یک متر در یک و نیم متر و ارتفاع نیم متر که روی آن با خط نستعلیق نوشته شده است:
((به نام خداوند جان و خرد. این مکان فرخنده، آرامگاه استاد گویندگان فارسی‌زبان و سراینده داستان‌های ملی ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی است که سخنان او زنده‌کننده‌ی کشور ایران و مزار او در دل مردم این سرزمین جاویدان است))
