ایرانیان در سراسر جهان یلدا را که یکی از کهن‌ترین مراسم های ایرانی است، جشن می‌گیرند. قدمت این جشنواره به زمانی برمی گردد که اکثریت ایرانیان پیش از ظهور اسلام پیرو آیین زرتشتی بودند. ایرانیان در جشن یلدا فرا رسیدن زمستان، تجدید خورشید و پیروزی نور بر تاریکی را جشن می گیرند. شب یلدا که طولانی‌ترین شب سال به حساب می‌آید، شبی است که ایرانیان باستان تولد میترا الهه نور را جشن می‌گرفتند.
جشن طولانی ترین شب سال و پایان فصل زراعی
یلدا به معنای تولد کلمه ای سریانی است که وارد زبان فارسی شده است. از آن به عنوان شب چله نیز یاد می شود. ایرانیان باستان معتقد بودند که نیروهای شیطانی در طولانی ترین شب سال غالب بوده و روز بعد متعلق به خداوند خرد، اهورا مزدا است.
با طولانی شدن روزها، ایرانیان باستان بر این باورند که در پایان اولین شب زمستان که مصادف با 21 دسامبر امسال است، تاریکی، مغلوب نور می شود و بنابراین باید تمام شب را جشن بگیرند. چنان که سعدی شاعر ایرانی قرن سیزدهم در کتاب بوستان خود می نویسد: «صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود».
همزمان با آغاز فصل زمستان، یلدا فرصتی برای جشن پایان فصل زراعی است. یک رویداد برای تشکر از خداوند برای همه نعمت ها و دعا برای سعادت در سال آینده است.
آیین برگذاری شب یلدا
در این شب، اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند (اغلب در خانه بزرگ‌ترین عضو) و تمام شب را بیدار می‌مانند. آجیل خشک، هندوانه و انار سرو می‌شود و از خداوند منان برای افزایش نعمت‌هایش، شکر گذاری می کنند. ایرانی ها معتقدند کسانی که زمستان را با خوردن این میوه ها شروع می کنند در فصل سرد مریض نمی شوند. رنگ این میوه ها نماد چرخه و درخشش زندگی است.
یکی از سنت های دیگر شب یلدا که در قرون اخیر به آن افزوده شده است، خواندن شعر کلاسیک حافظ شاعر ایرانی قرن چهاردهم میلادی است. هر یک از اعضای خانواده آرزویی می کنند و به طور تصادفی کتاب را باز می کنند و از بزرگ ترین عضو خانواده می خواهند که آن را با صدای بلند بخواند. اعتقاد بر این است که آنچه در آن شعر بیان شده، تفسیر آرزو و چگونگی تحقق آن است. با تور های ما یلدا را در کنار خانواده عزیزتان جشن بگیرید.
ستایش مهر یا میترا، ایزد ایرانی
برای اطمینان از شکست نیروهای شیطانی، تمام شب آتش بازی می شود. اعیاد، اعمال خیریه و دعا برای اطمینان از پیروزی کامل خورشید – که برای حفاظت از محصولات زمستانی ضروری است، انجام می شود. برای میترا (مهر) دعا و این جشن به احترام او برگزار می‌شود، زیرا میترا ایزد روشنی و فروغ، عهد و میثاق است. همچنین فرض بر این بود که اهورامزدا آرزوهای مردم را برآورده می‌کند، به‌ویژه آن‌هایی که می‌خواهند فرزندی داشته باشند، اگر همه آیین‌ها در این مناسبت انجام شود.
منشا آن به جشن سال نو بابلی برمی گردد. آنها معتقد بودند که اولین آفرینش نظم است که از هرج و مرج زاده شده است. برای قدردانی و تجلیل از اولین آفرینش، جشن یلدا را برگزار می کردند.
در گذشته و زمان حکومت ساسانیان، یکی از موضوعات این جشن، براندازی موقت نظم بود. اربابان و خدمتگزاران نقش ها را معکوس می کردند. پادشاهی که لباس سفید می پوشید جای خود را با مردم عادی عوض می کرد. یک پادشاه ساختگی تاج گذاری می کرد و بالماسکه ها به خیابان ها می ریختند. با پایان یافتن سال قدیم، قوانین زندگی عادی کاهش یافت.
قدمت طولانی ترین و تاریک ترین شب سال
تاریخچه شب یلدا و جشن در این شب یک سنت دیرینه است و پیروان آیین میترا از هزاران سال پیش آن را در ایران برگزار می کردند. بسیاری معتقدند که ریشه شب یلدا میراث مردم خزر است. کپس ها اولین آریایی هایی هستند که وارد ایران شده اند. آنها مردمانی با چشمان رنگی و موهای بلوند بودند که ابتدا در گیلان ساکن شدند و پس از مدتی به سایر نقاط ایران مهاجرت کردند.
تاریخچه شب یلدا نیز مانند دیگر جشن های ایرانی به گذشته های بسیار دور باز می گردد. اما تاریخ دقیق آن مشخص نیست. برخی از باستان شناسان معتقدند جشن یلدا قدمتی 7000 ساله دارد. آنها به سفال های ماقبل تاریخ با نقش هایی از ماهی ها و حیوانات ایرانی مانند قوچ و عقرب اشاره می کنند. اما ثابت شده است که آیین شب یلدا به حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح در زمان داریوش اول می رسد که این تاریخ در تقویم رسمی ایرانیان باستان ثبت شده است.
یلدا در دیگر کشور ها
یلدا علاوه بر جشن دینی زرتشتیان، به عنوان یک جشن فرهنگی توسط عموم مردم ایران جشن گرفته می شود.این جشن فرصتی برای گردهمایی های خانوادگی، قصه گویی و خوردن آجیل، میوه های خشک و هندوانه است. یک باور قدیمی مبنی بر اینکه طعم میوه در طولانی ترین شب سال می تواند از انواع بیماری ها محافظت کند طبق سنت دینی زرتشتیان، سپیده دم بعد از شب یلدا نشان دهنده پیروزی ایزد زرتشتی اهورا مزدا بر اهریمن و پیروزی خیر بر شر است .
علاوه بر ایران، کشورهای آسیای میانه مانند افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و برخی از کشورهای قفقاز مانند آذربایجان و ارمنستان نیز همین سنت را دارند و هر ساله در این زمان از سال شب یلدا را جشن می گیرند که در شب یلدا با سنت های منحصر به فرد در سراسر جهان میتوانید با فرهنگ آن ها آشنا شوید.
